พุทธศาสนาให้ความสำคัญต่อช่วงสุดท้ายแห่งชีวิตไว้สูงมาก เพราะมีผลต่อคุณภาพของจิตสุดท้ายก่อนดับสนิทไปหรือจะอุบัติขึ้นใหม่ในภพภูมิอื่น พระที่สนใจปฏิบัติทุกท่านล้วนปรารถนาที่จะใช้ช่วงเวลาอันเป็นหัวเลี้ยวหัวต่อแห่งภพภูมินี้ให้มีคุณภาพและเกิดประโยชน์สูงสุด อาจกล่าวได้ว่าการปฏิบัติที่พากเพียรมาตลอดชีวิตก็เพื่อนำมาใช้ ณ จุดนี้นั่นเอง การเกื้อหนุนท่านในช่วงวิกฤติที่ชีวิตกำลังดำเนินไปสู่จุดสิ้นสุดนี้ จึงเป็นเรื่องที่สำคัญและมีอานิสงส์มาก
สันติภาวันตั้งขึ้นมาเพื่อมุ่งทำกิจส่วนนี้เป็นหลัก เราตั้งใจที่จะช่วยดูแลภิกษุที่อาพาธในระยะท้ายให้ท่านคลายความกังวลในเรื่องทางกายและสิ่งแวดล้อมพร้อมที่จะพัฒนาจิตให้ก้าวหน้าขึ้นไปอย่างเต็มที่ตามศักยภาพของแต่ละท่าน
ด้วยเหตุนี้หลายครั้งเราจำต้องปฏิเสธการรับดูแลพระอาพาธติดเตียงซึ่งต้องดูแลกันระยะยาวเป็นปีๆ เพื่อจะได้ใช้ทรัพยากรเท่าที่มีสำหรับดูแลพระอาพาธในระยะท้ายอย่างเต็มที่
ขณะเดียวกันอีกหลายๆ ครั้งเราได้พยายามนิมนต์ชักชวนให้พระอาพาธที่กำลังเข้าสู่ระยะท้าย ให้วางภาระมาพักอยู่สงบๆ ด้วยกันที่สันติภาวัน แต่ก็มักได้รับคำตอบในเชิงผัดผ่อนออกไปก่อนอาจเพราะเกรงใจโยม หรือยังห่วงภารกิจที่คั่งค้างบ้างก็ยังมีความหวังอยากลองรักษาตัวไปอีกสักพัก จนหลายท่านมรณภาพไปก่อนที่จะได้มาที่สันติภาวัน
ในอดีตสถานที่แบบสันติภาวันนี้อาจยังไม่จำเป็นนัก เนื่องจากระบบการแพทย์และบริบททางสังคมยังมีอิทธิพลไม่มากพอที่จะดึงพระอาพาธให้ไปกระจุกตัวอยู่ที่โรงพยาบาล ภาระการงานของพระก็มิได้มากมายจนวางไม่ลงเหมือนปัจจุบันอีกทั้งวัดก็ยังมีพระเณรอยู่มากพอที่จะช่วยกันอุปัฏฐากหลวงน้าหลวงตาให้จากไปอย่างสงบได้
แต่สำหรับทุกวันนี้หากไม่เตรียมการหาสถานที่แบบนี้ไว้ สุดท้ายท่านมักมรณภาพไปอย่างเดียวดายในกุฏิ หรือลงเอยบนเตียงผู้ป่วยท่ามกลางเครื่องมือเครื่องไม้และบรรยากาศวิ่งหนีความตายอยู่ในโรงพยาบาล และบ้างอาจต้องลาสิกขากลับไปตายที่บ้าน หรือในสถานสงเคราะห์คนไร้ที่พึ่ง
เราจึงอยากชวนทุกท่านโดยเฉพาะพระคุณเจ้าให้หันมาออกแบบบรรยากาศสภาพแวดล้อมในช่วงท้ายของชีวิตไว้บ้าง ว่าเราต้องการแบบไหน หลายรูปออกจากเรือนมาโดยตั้งใจว่าจะอาศัยร่มกาสาวพัสตร์นี้ไปจนสิ้นชีวิต ท่านอาจต้องตามตนเองบ้างว่า…หากวันนี้เราประสบอุบัติเหตุรุนแรงจนกลายเป็นผู้ป่วยติดเตียงช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ขึ้นมาทันที ใครคือผู้ที่จะมาช่วยดูแลเราอย่างต่อเนื่องไปอีกนับสิบปีจากนี้ หรือหากตรวจพบโรคร้ายที่มีชีวิตอยู่ได้อีกไม่นาน เราจะดูแลรักษาตัวอย่างไร หรือมีชีวิตอยู่แบบไหนก่อนสิ้นลม สันติภาวันเป็นเพียงหนึ่งในรูปแบบที่เราพยายามทำให้เกิดเป็นรูปเป็นร่างขึ้นภายใต้ข้อจำกัดต่างๆหากท่านได้คำตอบที่ชัดเจนของตนเองแล้วคงต้องลงมือเตรียมความพร้อมไว้บ้าง หรือจะมาช่วยกันสร้างสรรค์สันติภาวันให้เป็นไปในแบบที่ท่านหวังเราก็ยินดี เพื่อให้สถานที่และสภาวะที่ท่านปรารถนานั้นมีความเป็นไปได้ ไม่เสียลายศิษย์ของพระตถาคต ที่พระองค์เตือนไว้ว่าให้ดำรงชีวิตด้วยความไม่ประมาทอยู่เสมอ
